چالش جدید در مسیر مذاکرات و پیشنهاد عمانی ها

در حالی که هنوز «مکان» و «زمان» دور ششم مذاکرات غیرمستقیم هسته ای میان ایران و آمریکا مشخص نشده است، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا وعده داد، در چند روز آینده امکان توافق با تهران وجود دارد و احتمالاً جهان از این موضوع شگفت زده خواهد شد. مستأجر جدید کاخ سفید با بکارگیری لحنی مغرورانه مدعی شد، به ایران هیچ اعتمادی ندارد و قصد دارد به توافقی دست یابد که در آن بدون هیچ خون ریزی غیرضروری تأسیسات هسته ای مشکوک ایران منهدم شوند.

همزمان رویترز نیز به نقل از مقامی آمریکایی مدعی شد، دولت ترامپ در حال آماده کردن پیش نویسی است که در آن حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته نشده و قرار است ایده وارد کردن اورانیوم غنی شده به تهران مطرح شود. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان گفت، توافق میان ایران و آمریکا نه در رسانه‌ها، بلکه در گفت وگوهای دیپلماتیک به نتیجه خواهد رسید.

در این میان برخی رسانه‌ها مدعی‌اند، ایران با هماهنگی کشورهای عربی ایده «غنی سازی مشترک» را در خاک خود مطرح کرده است. در این طرح مرکز غنی‌سازی جدیدی در جنوب ایران با حضور کشورهای عربی تشکیل خواهد شد و قدرت‌های جهانی می‌توانند بر روند آن نظارت کنند. با وجود جذابیت‌های این طرح برای کشورهایی همچون سعودی یا امارات، به نظر می‌آید چالش‌های جدی در مسیر عملیاتی شدن ایده وجود دارد.

برای رژیم صهیونیستی و دولتمردان غربی، مهم‌ترین موضوع امنیتی دست نیافتن کشورهای منطقه به حق غنی‌سازی به عنوان نقطه آغاز حرکت به سمت «بازدارندگی هسته ای» است. در هشت دهه اخیر صهیونیست‌ها سعی کردند با خرید انواع تسلیحات پیشرفته از دولت‌های غربی، خود را در حوزه نظامی برتر نشان دهند و اراده امنیتی شان را به کشورهای منطقه تحمیل کنند.

 این موضوع به قدری برای تل‌آویو حائز اهمیت است که لابی صهیونیستی در واشنگتن قانونی را به تصویب کنگره رساند که در آن آمریکا متعهد به حفظ برتری نظامی رژیم صهیونیستی در غرب آسیا و مشورت با این رژیم برای فروش تسلیحات به کشورهای منطقه شد. به عنوان نمونه، در حالی که امارات و ترکیه از یک دهه قبل در صف خریداران جنگنده‌های نسل پنجم اف- 35 قرار دارند، تل‌آویو با ایجاد بحران‌های مصنوعی مانند خطر انتقال فناوری به چین، افزایش نفوذ ترک‌ها در سوریه و ... جلوی تکمیل فرایند انتقال جنگنده‌های جدید را به کشورهای رقیب مسدود کرد.

شاید به همین دلیل سعودی‌ها یکی از شروط عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی را دریافت حق غنی‌سازی اعلام کردند تا به این وسیله بتوانند پیوستن به پیمان ابراهیم را وابسته به دریافت امتیازی راهبردی کنند. برهمین اساس اجرایی شدن ایده تشکیل کنسرسیوم مشترک هسته ای میان ایران و کشورهای عربی احتمالاً با مخالفت رژیم صهیونیستی مواجه خواهد شد.

دومین مانع جدی در مسیر اجرایی شدن این طرح، انتخاب مکان و در عین حال تعیین میزان غنی‌سازی و سهم هر یک از شرکا برای تأمین نیازهای داخلی است. در حال حاضر ایران به عنوان پیشروترین کشور در حوزه برنامه هسته ای، قریب به دو دهه درگیر مناقشه مستقیم با غرب بوده و با تحمل تحریم‌های یک و چندجانبه هزینه زیادی در این زمینه پرداخت کرده است. با توجه به این موضوع بعید به نظر می‌آید تهران به راحتی اجازه دهد فرآیند غنی‌سازی از ایران خارج شود و به سایر کشورهای منطقه همچون سعودی یا امارات انتقال یابد.

کشورهای عربی نیز در سودای دریافت حق غنی‌سازی با کم‌ترین هزینه سیاسی، امنیتی و اقتصادی ممکن هستند، در رایزنی مستمر با عمان و آمریکا ایده انتقال مکان کنسرسیوم هسته ای به خاک خود را دنبال می‌کنند. برخی منابع غیر رسمی اعلام کردند، کشورهای عربی شرط سرمایه گذاری در ایران را انتقال این مرکز هسته ای به خاک خود دانستند. در چنین شرایطی رسیدن به راه‌حل میانه (مانند غنی‌سازی در جزایر جنوبی ایران) می‌تواند ایده آلترناتیو برای نزدیک کردن نظر دو طرف به یکدیگر باشد.

واقعیت اینکه آمریکا و رژیم صهیونیستی با تکیه بر تحلیل‌های انجام شده به وسیله نظام اندیشکده‌ای- رسانه‌ای (جریان اصلی) بر این اعتقادند، در شرایط کنونی تهران به دلیل وضعیت محور مقاومت و در عین حال جلوگیری از فعال شدن مکانیزم ماشه حاضر به دادن امتیازهای راهبردی به غرب است. به بیان دیگر، ایده جعلی «ایران ضعیف» سبب شده است نئوکان‌های مستقر در کاخ سفید و راست گرایان صهیونیست به دنبال اجرایی کردن «مدل لیبی» علیه تهران باشند.

در واکنش به این رویکرد، مقام معظم رهبری به طور مستقیم دولتمردان کاخ سفید را خطاب دادند و اعلام کردند، آنها باید از یاوه گویی در زمینه برنامه هسته ای ایران دست بردارند. امروز برای ایران، برنامه هسته ای صلح آمیز به «مرزی راهبردی» تبدیل شده که هرگونه عقب نشینی از آن به معنای توهین به غرور ملی و حاکمیت سیاسی است.