رویدادهای سال 94/ روزهای متفاوت پارلمان ؛ برجام چگونه چراغ سبز گرفت؟

سالنامه مثلث : پس از جنجال های متعدد برجام بالاخره سال 94 از مجلس چراغ سبز گرفت. در جریان بررسی توافق هستهای پارلمان چند روز جنجالی و کمسابقه را پشت سر گذاشت و صحنههایی از مجادله های تند و تیز موافقان و مخالفان توافق هسته ای را به خود دید. وقتی بعد از تحولات مربوط به قرائت گزارش برجام و ردفوریت طرح منسوب به علی لاریجانی، طرح هسته ای مجلس به کمیسیون امنیت ملی رفت، همه در انتظار آغاز هفته کاری جدید مجلس و آمدن این طرح به صحن علنی برای تصمیمگیری نهایی بودند. یک جلسه عجیب و پرحاشیه که رسانههای اصلاحطلب و نزدیک به دولت از آن بهعنوان یکشنبه تلخ یاد کردند؛ اگرچه فرجام این جلسه در نهایت با موفقیت حامیان توافق هستهای همراه بود.

صحن شلوغ!
پارلمان در آن روزها جلسات عجیبی داشت؛ پر از اعتراض، پر از فریاد، پر از جنجال. موافقان و مخالفان برجام از همه وجودشان مایه گذاشته بودند. محمدجواد ظریف هم آمده بود به همراه عباس عراقچی و مجید تختروانچی. اندکی آن سوتر علیاکبر صالحی هم آمده بود تا همراه تیم مذاکرهکننده باشد. از همان دقایق اول حاشیهها آغاز شد. درحالیکه نشست علنی به تازگی آغاز شده بود، داد و فریاد کریمیقدوسی علیه ظریف و برجام بلند شد. در این حین لاریجانی گفت که کریمیقدوسی بنشیند و شلوغ نکند. پس از این تنش، حمید رسایی طی تذکری خواستار ارائه لایحه برجام به مجلس شد. روحالله حسینیان، نماینده مردم تهران گفت: «چرا مجلس باید وارد کاری شود که از اصل خلاف قانوناساسی است و چرا میخواهند اینگونه مجلس را در مقابل عمل انجام شده قرار دهند؛ چراکه این موضوع از اساس خلاف اصول ۱۵۲، ۷۷ و ۱۲۵ قانون اساسی است. تمامی عهدنامهها و موافقتنامهها باید به تایید مجلس برسد و اگر به تایید نرسد قانونی و درست نیست. از این رو این طرح حاشیهای بر متن است که خلاف قانوناساسی بوده و همه میدانند که عهدنامهها در طرفهای مذاکرهکننده به توافق میرسد. آییننامه اجازه میدهد که اگر طرحی دو فوریت آن در مجلس رای نیاورد، حداقل یک فوریت آن در کمیسیون تخصصی طی ۱۰ روز مورد بحث قرار گیرد و مجلس در این خصوص تا حدی دستپاچه است زیرا برخلاف رویه معمول تنها دوساعت طرح در کمیسیون امنیت بدون در نظر گرفتن نظر سایر کمیسیونها مورد بحث قرار گرفته است، بنابراین این مساله واقعا در طول تاریخ بهعنوان ترکمانچای دوم و گلستان سوم خواهد ماند. چرا مجلس میخواهد دست بسته و چشم بسته موردی را تصویب کند، بنابراین به اعتقاد بنده پشت قضیه جریانی قرار دارد که میخواهد مجلس را مقابل عمل انجامشده قرار دهد.» روحالله حسینیان گفت: «چرا به ما میگویید کاسبان تحریم؟ من نه تاکنون منافعی داشتهام و نه در آینده منافعی خواهم داشت، اگر منافعی داشتم، برای مثال اگر الان حقوقم قطع شود، یک ریال پسانداز ندارم و ماه آینده نمیتوانم ادامه زندگی دهم.» این حرف البته شاید واکنشی بود به سخنان حسن روحانی که بارها گفته است کسانی که مخالفت میکنند میترسند کاسبیشان کساد شود.

فریادهای آقای رئیس
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام که هنگام رایگیری برای بررسی خارج از نوبت و با اولویت طرح اجرای برجام به همراه سایر مخالفان این طرح با نشان دادن عدد دو مخالفت میکرد، در ادامه بررسی کلیات با فریادهای تذکر، تذکر اجازه صحبت میخواست. هنگام رایگیری بررسی خارج از نوبت و با اولویت طرح یکفوریتی اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام برخی اعضای کمیسیون برجام و همچنین تعدادی از مخالفان این طرح با نشان دادن عدد دو با این طرح مخالفت کردند. پس از آن نیز علیرضا زاکانی بارها با مخالفان طرح در جایجای مجلس صحبت میکرد. پس از این سخنان نوبت به رایگیری درخواست تغییر دستور رسید. درخواستی با ١٣٣ رای موافق، ٩٦ رای مخالف و ١٠ رای ممتنع از مجموع ٢٤٤ نماینده حاضر مورد قبول نمایندگان واقع شد و تازه مجلس به قسمت اصلی کار خود ورود کرد؛ ورودی که با اعتراض شدید تعدادی از نمایندگان طیف مخالف همراه بود. روحالله حسینیان بعد از رایگیری همفکران خود را برای خروج از صحن مجلس تشویق کرد ولی نتوانست موافقت جمعی بیشتر از ٢٠ تا ٣٠ نفر را جلب کند. جمعی که البته تا دقایقی طولانی به نشانه اعتراض در مقابل جایگاه هیاترئیسه تجمع کردند. بعد از آن هم در پی تذکر مهرداد لاهوتی مبنی بر الزام آییننامه برای رسیدگی به طرحها و لوایح مهم به مدت سه ساعت در مجلس، لاریجانی این تذکر را وارد دانست و از مجلس نظرخواهی کرد که از ٢٤٥ نماینده حاضر، ١٤٦ نماینده این تذکر را وارد دانستند. بعد از آن هم علی لاریجانی اعلام کرد که قبل از رایگیری بر سر کلیات طرح، چهار نماینده موافق و چهار مخالف فرصت نطق و اظهارنظر دارند. هرچه بود اکثریت نمایندگان موافقت کردند که این طرح خارج از نوبت و به صورت اولویتدار بررسی شود و این اولین ناکامی مخالفان برجام بود که تلاش میکردند مقابل مطرحشدن این طرح ایستادگی کنند.

اعتراضات زاکانی
علیرضا زاکانی، حسینعلی حاجیدلیگانی و حمید رسایی خود همچنان برای روند بررسی این طرح با فریادهای مکرر از صندلی اجازه ارائه تذکر میخواستند. لاریجانی در واکنش به سخنان حسینیان که میگفت توافق مانند سلطه بیگانگان است، گفت: «چنین چیزی صحت ندارد و توافق، سلطه بیگانگان نیست.» زاکانی ضمن انتقاد شدید از لاریجانی گفت: «شما یک تنه در حال دفاع از برجام هستید.» زاکانی افزود: «شما فرمودید که طرح را به رهبری دادهام اما آقا گرفتند و نظر ندادند.» لاریجانی در واکنش به این اظهارات گفت: «من گفتم با ایشان در مورد برجام صحبت کردم و آقا بنایی برای دخالت ندارند.» وی ضمن انتقاد از مخالفتهای بیمورد گفت: «برجام بحث ملی است و برخی طوری میگویند که انگار من نفعی از آن میبرم.»

دفاع جلالی از برجام
کاظم جلالی بهعنوان موافق طرح برجام، پشت پرده تدوین این طرح را بیان کرده و خطاب به زاکانی گفت: «چطور است که آقای لاریجانی که سالهاست در جلسات میروند و از نزدیک در ارتباط با دفتر رهبری هستند و مسائل را دنبال میکنند، مواضع رهبری را نمیفهمند اما برخی دوستان که با واسطههایی رابطه دارند میفهمند؟! رهبری دستور دادند در بحث هستهای جامعه را به دوقطبی تبدیل نکنید. بر همین اساس آقای لاریجانی زمانی که درباره طرح با من حرف زدند گفتند که حتما با فراکسیون اصولگرایان و همینطور دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی هماهنگ باشید.» آخرین ناطق مدافع این طرح هم علاءالدین بروجردی بود که پیش از هر چیز تاکید داشت: «در موضوع هستهای، امنیت ملی و دفاع اولین لازمه است. به همین دلیل هم ساختار شورای عالی امنیت ملی همیشه مبنا بوده است.» در ادامه وقتی کار به رایگیری برای کلیات این طرح رسید، طیف مخالفان برجام پیشنهادی را مطرح کردند؛ رایگیری با برگه و اسم نمایندگان. پیشنهادی که توسط علی لاریجانی به رای گذاشته شد اما موافقت نمایندگان را در پی نداشت، تا نهایتا رای نمایندگان به همان صورت قبلی اخذ شود. در نهایت هم کلیات طرح هستهای مجلس با ١٤٩ رای موافق، ٧٠ رای مخالف و ١٦ رای ممتنع به تصویب رسید. در حالی که تا آخرین ساعات باقیمانده به جلسه جدید مجلس گمانهها و شایعاتی شنیده میشد مبنیبر اینکه اقلیت برنامهای برای تغییر در نتیجه طرح برجام دارد اما مجلس جلسهای متفاوت را تجربه کرد. قبل از جلسه علنی یک جلسه غیرعلنی برگزار شد و بعد از آن علی لاریجانی با مدیریت خاص خود به مخالفان اجازه هیچ تحرکی نداد و جزئیات برجام را به تصویب رساند؛ مسالهای که با انتقادات تند مخالفان مواجه شد.
از اخبار تاییدنشده این چنین استنباط میشود که گویا علی لاریجانی بنا بر تصمیم گرفته شده در جلسه قرار بوده که تغییراتی را در طرح ایجاد کند تا برخی نگرانیهای مخالفان هم لحاظ شود. گویا علی لاریجانی در جلسه بنا بر استنباط شخصی و مدیریت جلسه ترجیح میدهد این کار را انجام ندهد. تنها یک روز بعد از مصوبه مجلس سخنگوی شورای نگهبان از تایید طرح اقدام متناسب و متقابل دولت در اجرای برجام خبر داد.